Author:
Abstract
Dil, toplumu ortak bir çatı altında toplayan, medeniyet inşasının temelinde ve gelişiminde ziyadesiyle mühim bir vazife üstlenen temel yapı taşlarının başında gelmektedir. Nitekim dil, içerisinde doğduğu toplumun sosyolojisi ve morfolojisini bünyesinde barındırmakta, nesiller boyunca aktarılarak bir kültür havzası meydana getirmektedir. Bu kültür havzasında gezintiye çıkıldığında, toplumun yüzyıllar boyunca süregelen kültürel kodlarının kalıplaşmış söz birliklerinde saklandığını ve işlendiğini görmek mümkündür. Bu bağlamdan hareketle Türkçede var olan söz birliklerinin gerek dil gerekse kültür tarihi açısından büyük bir öneme sahiptir. Türkçede var olan söz birlikleri incelendiğinde kadim bir milletin çağları aşarak günümüze ulaşan ve devamlılığını sürdüren asil bir dünya görüşüdür. Kökleri asırlara uzanan bu milletin söz varlığının da bir o kadar zengin olması gayet tabidir. Ele alınan bu çalışmada, Türkçede var olan söz birliklerinde, tek başlarına kullanım alanı bulunmayan ancak atasözleri, deyimler, ikilemler gibi kalıplaşmış gösterge dizgelerinde yaşayan fosil sözcüklerin Gümüşhane ili ve yöresi ağızlarında yer alan söz birliklerindeki varlıklarının tespiti üzerine gayret sarf edilmiştir. Tespit edilen sözcüklerin Derleme Sözlüğü(DS), Tarama Sözlüğü (TS), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü’nde (ADS) yer alan karşılıklarıyla mukayese edilip, kullanım alanlarının sınırları ana hatlarıyla çizilmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Language is one of the basic building blocks that gather society under a common roof and undertake an essential task in the foundation and development of civilization. As a matter of fact, language embodies the sociology and morphology of the society in which it was born and creates a cultural basin by being transmitted through generations. When you take a stroll in this cultural basin, it is possible to see that the cultural codes of the society, which have continued for centuries, are preserved and processed in stereotypes. Based on this context, it would be appropriate to emphasize how important the vocabulary that exists in Turkish is in terms of both language and cultural history. When the vocabulary existing in Turkish is examined, it would not be wrong to state that an ancient nation has a noble worldview that has survived the ages and has survived to the present day. It is natural that the vocabulary of this nation, whose roots go back centuries, is just as rich. In this study, an effort has been made to determine the existence of fossil words in the vocabulary of Gümüşhane province and its region, which do not have a single usage area in the existing Turkish vocabulary but live in stereotyped sign systems such as proverbs, idioms, and dilemmas. The determined words were compared with their equivalents in the Compilation Dictionary (DS), the Scan Dictionary (TS), and the Dictionary of Proverbs and Idioms (ADS), and the boundaries of their usage areas were tried to be outlined.