Author:
Abstract
Bu araştırmada posthümanizm kavramının sanatsal yönüne özellikle de Türk sanatı ekseninde erken dönem Türk kültüründeki ontolojik konumuna ilişkin bir yol haritası belirlenmiştir. Erken devir Türk kültür çağında ve Antroposen Çağı posthümanist söylemlerinde, hümanizmin aksine insan artık evrenin merkezinde değildir. İslam öncesi Türk halkları, mitolojilerinde ve güncel hayatlarında manevi sayılabilecek güçlerin otoritesi altında yaşamlarını sürdürmekteydi. Nerdeyse tüm eylemlerinde doğadan referans alan Türk toplumu, aynı zamanda kozmik sembollerin, toplumlarının güvenliği, gelişimi, yaşamın manası için vazgeçilmez metaforlara dönüşmüştü. Zira toplumsal birlik, dayanışma ve öteki dünya tasavvurları adına hayatları, mitolojik fantastik varlıklar, kutsal hayvanlar, melez oluşumlar, mukaddes bitkilerin manevi desteği fikirleri ile örülüydü. Türk insanları doğaya olan saygılarını kurganlardaki objelere, günlük nesnelerdeki sembollere, yazıtlarına, resimlere, mimariye, heykele, deriye, tekstile vb. birçok malzeme üzerine belli bir sitilde, üsluplaştırılıp süsleme kompozisyonlarına dönüştürmüşlerdi. Bitkisel motiflerindeki sitilize kombinasyonlar ile hayvan üslubu daha sonraları Türk İslam sanatlarında da etkileşim ve yeni sentezlerle evirilerek uzun dönem kullanılmıştır. Nitel araştırmanın tarama metoduyla yürütülmeye çalışılan bu araştırmada, tartışma yaratacak en önemli argüman posthümanizme atfedilen birçok özelliğin, Antik Çağlarda ve Ortaçağ İslam öncesi Türk toplumunda bazı noktalardaki belirlenimlerinin günümüzdeki poshümanist paradigmadaki ve sanattaki betimlemelerinin incelenmesidir. Posthümanizmdeki evren tasavvuru, insan merkezci tahakküme olan eleştiri, eşitlik, kadının sosyal yaşamdaki konumu, doğayla barışık yaşam ile ona duyulan saygı vb. birçok unsur eski Türklerin sosyal yaşamında edebiyatında, sanatında inancında da tarif edilmektedir. Bu bağlamda antroposen döneminde posthümanizmin eleştirilerinin odağında bulunan birçok hususun ve antropomorfist örneklerin İslam öncesi Türk sanatına yansıyan simgelerle öbekleşmesi ilginç ortak bir yargıya temas etmektedir.
Keywords
Abstract
In this research, a road map has been determined regarding the artistic aspect of the concept of posthumanism, especially its ontological position in early Turkish culture in the axis of Turkish art. In the early Turkish cultural era and in the posthumanist discourses of the Anthropocene Age, unlike humanism, man is no longer at the center of the universe. Pre-Islamic Turkic peoples lived their lives under the authority of forces that could be considered spiritual in their mythology and contemporary life. Turkish society, which took reference from nature in almost all of its actions, also turned cosmic symbols into indispensable metaphors for the security and development of their society and the meaning of life. In fact, in the name of social unity, solidarity and otherworldly visions, their lives were woven with the ideas of spiritual support of mythological fantastic beings, sacred animals, hybrid formations, sacred plants. Turkish people transformed their respect for nature into objects in kurgans, symbols on everyday objects, inscriptions, paintings, architecture, sculpture, leather, textiles and many other materials in a certain style, stylized and ornamental compositions. The stylized combinations of plant motifs and animal style were later used in Turkish Islamic arts for a long period of time, evolving with interaction and new syntheses. In this research, which is attempted to be carried out with the survey method of qualitative research, the most important argument that will create a debate is the examination of the descriptions of many features attributed to posthumanism in ancient times and in the medieval pre-Islamic Turkish society at some points in the current posthumanist paradigm and in art. Posthumanism's conception of the universe, criticism of anthropocentric domination, equality, the position of women in social life, life in peace with nature and respect for it, etc. many elements are also described in the social life, literature, art and beliefs of ancient Turks. In this context, the clustering of many issues that are at the center of the criticisms of posthumanism in the Anthropocene Period and Anthropomorphist examples with symbols reflected in pre-Islamic Turkish art touches an interesting common judgment.